Ένας νέος χάρτης

Καλό είναι που οι Ρώσοι τσάροι κατέλαβαν τόση γη για εμάς με πολέμους. Αυτό κάνει την πάλη μας με τον καπιταλισμό ευκολότερη.

(14/1/75)

Η υποχρέωσή μου ως υπουργός Εξωτερικών ήταν να επεκτείνω τα σύνορα της Πατρίδας μας. Και απ' ότι φαίνεται, ο Στάλιν και εγώ ανταπεξήλθαμε σε αυτή την υποχρέωση αρκετά καλά.

(Felix Chuev: Θυμάμαι μια ιστορία που έχει ειπωθεί από τον A. Mgeladze - πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κ. Κ. Γεωργίας στα τελευταία χρόνια της ζωής του Στάλιν - που τη μεταφέρει ο Μολότοφ.

Αφορά έναν χάρτη με τα νέα σύνορα της ΕΣΣΔ που τον έφεραν μετά τον πόλεμο στην ντάτσα του Στάλιν. Ο χάρτης ήταν πολύ μικρός - σαν εκείνους για τα σχολικά βιβλία. Ο Στάλιν τον καρφίτσωσε στον τοίχο: "Για να δούμε, τι έχουμε εδώ... Όλα είναι μια χαρά στο βορρά. Η Φινλανδία μας έχει προσβάλλει οπότε μετακινήσαμε τα σύνορά μας από το Λένινγκραντ. Οι Βαλτικές Χώρες - αυτή είναι παμπάλαια ρωσική γη! Και είναι και πάλι δικές μας. Όλοι οι Λευκορώσοι ζουν μαζί τώρα, οι Ουκρανοί μαζί, οι Μολδαβοί μαζί. Και η δύση είναι εντάξει." Και ξαφνικά γύρισε προς τα ανατολικά σύνορα. "Τι έχουμε εδώ..; Οι νήσοι Kuril ανήκουν σε εμάς τώρα, το Sakhalin είναι εντελώς δικό μας - βλέπετε, μια χαρά! Και το Port Arthur δικό μας, και το Dairen δικό μας" - ο Στάλιν κίνησε την πίπα του από τη μία άκρη της Κίνας στην άλλη - " και ο Ανατολικός Κινεζικός Σιδηρόδρομος είναι δικός μας. Η Κίνα, η Μογγολία - όλα βρίσκονται σε τάξη. Όμως δε μου αρέσουν τα σύνορα ακριβώς εδώ!" είπε ο Στάλιν, δείχνοντας νότια του Καυκάσου.)

(29/11/74)

Σε αυτό το ζήτημα ομολογουμένως το παρατραβήξαμε, αλλά κάτι μαγειρεύονταν στο νότο. Πρέπει να κατανοείς ότι υπάρχουν όρια σε όλα, αλλιώς μπορείς να στραγγαλιστείς.

Το πρόβλημα των Βαλτικών Χωρών, της Ουκρανίας, της δυτικής Λευκορωσίας και της Βεσσαραβίας το λύσαμε με τον Ribbentrop το 1939. Οι Γερμανοί δέχτηκαν απρόθυμα την προσάρτηση της Λιθουανίας, της Εσθονίας και της Βεσσαραβίας από εμάς. Ένα χρόνο μετά, όταν βρέθηκα στο Βερολίνο, το Νοέμβριο του 1940, ο Χίτλερ με ρώτησε, "Ωραία, καλά, ενώνετε τους Ουκρανούς, ενώνετε τους Λευκορώσους, εντάξει, και τους Μολδαβούς, αυτό είναι λογικό, αλλά πώς θα δικαιολογήσετε τις Βαλτικές Χώρες στον υπόλοιπο κόσμο;"

Του είπα, "Θα το εξηγήσουμε."

Οι κομμουνιστές και οι λαοί των Βαλτικών Χωρών προτιμούσαν να ενωθούν με τη Σοβιετική Ένωση. Οι ηγέτες από τη μπουρζουαζία τους ήρθαν στη Μόσχα για διαπραγματεύσεις, αλλά αρνήθηκαν να υπογράψουν τέτοια συμφωνία με την ΕΣΣΔ. Τι θα έπρεπε να κάνουμε; Πρέπει να σας πω εμπιστευτικά ότι επιδίωξα μια πολύ σκληρή γραμμή. Είπα στο Λιθουανό υπουργό Εξωτερικών όταν ήρθε να μας επισκεφθεί, "Δεν θα φύγετε για την πατρίδα σας προτού υπογράψετε μια συμφωνία να ενωθείτε μαζί μας."

Ένας δημοφιλής υπουργός Πολέμου από την Εσθονία ήρθε να μας δει - έχω ξεχάσει το όνομά του. Τού είπαμε το ίδιο πράγμα. Έπρεπε να φτάσουμε σε τέτοιες ακρότητες. Και στο δικό μου μυαλό, φτάσαμε τους στόχους μας σχετικά ικανοποιητικά. Αυτό ακούγεται άξεστο όταν το λέει κανείς, αλλά στην πραγματικότητα όλα γίνονταν με πιο λεπτεπίλεπτο τρόπο.

F. Chuev: Όμως ο πρώτος θα μπορούσε να προειδοποιήσει τους άλλους.

Δεν υπήρχε διαφυγή για αυτούς. Μια χώρα πρέπει με κάποιο τρόπο να φροντίσει την ασφάλειά της. Όταν θέσαμε τους όρους μας - πρέπει να δράσεις προτού είναι πολύ αργά – αμφιταλαντεύτηκαν. Φυσικά οι κυβερνήσεις της μπουρζουαζίας δε μπορούσαν να ενωθούν με ένα σοσιαλιστικό κράτος πρόθυμα. Αλλά η διεθνής κατάσταση πίεζε την απόφασή τους. Βρέθηκαν μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων – της φασιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ρωσίας. Η κατάσταση ήταν περίπλοκη. Γι' αυτό δίσταζαν, αλλά τελικά αποφάσισαν. Και τις χρειαζόμασταν τις Βαλτικές Χώρες...

Δε μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο με την Πολωνία. Οι Πολωνοί ήταν αδιάλλακτοι. Διαπραγματευτήκαμε με τους Βρετανούς και τους Γάλλους προτού συζητήσουμε με τους Γερμανούς. Εάν η δύση είχε επιτρέψει να στείλουμε τα στρατεύματά μας στην Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία, τότε φυσικά θα τα είχαμε πάει καλύτερα. Αρνήθηκαν, έτσι έπρεπε τουλάχιστον να πάρουμε εν μέρει κάποια μέτρα: έπρεπε να κρατήσουμε τα Γερμανικά στρατεύματα σε απόσταση.

Εάν δεν είχαμε κινηθεί προς τους Γερμανούς το 1939, θα είχαν εισβάλλει σε όλη την Πολωνία ακριβώς μέχρι τα παλιά μας σύνορα. Γι' αυτό το λόγο ήρθαμε σε συμφωνία μαζί τους. Έπρεπε να συμφωνήσουν. Αυτοί πήραν την πρωτοβουλία για το σύμφωνο μη επίθεσης. Εμείς δε μπορούσαμε να υπερασπιστούμε την Πολωνία, γιατί αυτοί δεν ήθελαν να έχουν να κάνουν μαζί μας. Στο βαθμό που η Πολωνία δεν ήθελε να συνδιαλλαγεί, και ο πόλεμος κοντοζύγωνε, δώστε μας μόνο εκείνο το μέρος της Πολωνίας που πιστεύουμε ότι αδιαμφισβήτητα ανήκει στη Σοβιετική Ένωση.

Έπρεπε να προστατέψουμε και το Λένινγκραντ. Δεν εγείραμε τις ίδιες απαιτήσεις στη Φινλανδία όπως στις Βαλτικές χώρες. Μιλήσαμε μαζί τους μόνο σχετικά με την εκχώρηση από την πλευρά τους σε εμάς ενός κομματιού από την περιοχή τους κοντά στο Λένινγκραντ. Από το Viborg. Ήταν πολύ πεισματάρηδες.

Έπρεπε να συνομιλήσω εκτενώς με τον πρέσβη Paasikivi – αργότερα έγινε πρόεδρος. Μιλούσε λίγα ρωσικά, αλλά ήταν κατανοητός. Είχε πολύ καλή βιβλιοθήκη στο σπίτι του, διάβαζε Λένιν. Κατανοούσε ότι χωρίς μια συμφωνία με τη Ρωσία, η Φινλανδία θα είχε μπελάδες. Πιστεύω ότι ήθελε να επιτύχει μαζί μας μια μέση λύση, αλλά είχε πολλούς αντιπάλους.

(28-11-74)

Πόσο φιλεύσπλαχνοι ήμασταν προς την Φινλανδία! Ήμασταν έξυπνοι που δεν την προσαρτήσαμε. Όχι εξαιτίας της ίδιας της Φινλανδίας, αλλά επειδή αυτή η πληγή θα ήταν πρόσχημα για αντισοβιετική δράση.

Οι άνθρωποι είναι πολύ πεισματάρηδες εκεί, πολύ πεισματάρηδες. Ακόμη και η μειοψηφία θα ήταν επικίνδυνη εκεί.

Όμως σιγά σιγά πλέον κατοχυρώνουμε τις σχέσεις μας. Όπως και με την Αυστρία, δεν επιτύχαμε στο να κάνουμε τη Φινλανδία δημοκρατική.

Ο Χρουτσώφ παρέδωσε το Porkkala-Udd στους Φινλανδούς. Αμφιβάλλω αν θα το κάναμε εμείς αυτό.

Δεν άξιζε να κάνουμε ζημιά στις σχέσεις μας με τους Κινέζους για το Port Arthur. Και οι Κινέζοι κρατούσαν όρια, δεν ανέφεραν τα εδαφικά τους ζητήματα. Αλλά ο Χρουτσώφ πίεσε...

(28-11-74)

Ποτέ δεν αναγνωρίσαμε τη Βεσσαραβία σαν Ρουμανική. Θυμάστε πώς ήταν σκιασμένη στους χάρτες μας; Έτσι, όταν τη χρειαστήκαμε, κάλεσα τον Ρουμάνο υπουργό στην ΕΣΣΔ. Του έδωσα μια προθεσμία για την απομάκρυνση των στρατευμάτων τους, μετά την οποία θα εγκαθιστούσαμε τα δικά μας.

Chuev: Καλέσατε τον Ρουμάνο πρέσβη;

Ναι, ναι.

“Ας φτάσουμε σε κάποια συμφωνία. Ποτέ δεν αναγνωρίσαμε την Βεσσαραβία ως δική σας, και θα ήταν καλύτερο να λύσουμε αυτά τα προβλήματα τώρα.” Απάντησε αμέσως, “Πρέπει να συμβουλευτώ την κυβέρνησή μου.” Κινήθηκε αργά, όπως ήταν φυσικό. “Συμβουλευτείτε την και ελάτε πίσω με κάποια απάντηση”, είπα. Και επέστρεψε αργότερα.

Chuev: Συζητήσατε με τους Γερμανούς εάν θα ήταν για εσάς εμπόδιο για την Βεσσαραβία;

Φτάσαμε σε συμφωνία όταν ο Ribbentrop μας επισκέφθηκε. Την ίδια στιγμή συζητούσαμε ευθέως με την Ρουμανία. Είχαμε επαφές εκεί.

Ο Χίτλερ τους είπε: “Δώστε την τους, θα σας την επιστρέψω σύντομα!” Έπαιρναν έναυσμα από αυτόν συνεχώς... Δεν γνώριζα καλή γεωγραφία την περίοδο της επίσκεψης του Ribbentrop. Δεν γνώριζα την γεωγραφία των συνόρων μεταξύ Ρωσίας, Γερμανίας και Αυστροουγγαρίας. Απαίτησα να τραβήξουμε τα σύνορα έτσι ώστε το Chernovitsy να έρθει σε εμάς. Οι Γερμανοί μου είπαν, “Μα ποτέ δεν είχατε το Chernovitsy, ανήκε πάντοτε στην Αυστρία. Πώς μπορείτε να το απαιτείτε;”

“Οι Ουκρανοί το απαιτούν! Ουκρανοί ζουν εκεί, αυτοί μας είπαν να το ζητήσουμε!”

“Μα ποτέ δεν ήταν ρωσικό, ήταν πάντοτε κομμάτι της Αυστρίας και μετά της Ρουμανίας!” Αυτό το είπε ο Friedrich von der Schulenburg, ο Γερμανός πρεσβευτής στη Μόσχα.

“Ναι, αλλά οι Ουκρανοί πρέπει να ενωθούν!”

“Δεν υπάρχουν εκεί αρκετοί Ουκρανοί... Ας μην συζητήσουμε αυτό το ζήτημα!”

“Πρέπει να πάρουμε κάποια απόφαση. Και οι Ουκρανοί βρίσκονται τώρα και στην υπέρ-καρπάθια Ουκρανία, και σε μια περιοχή στα ανατολικά, όλο αυτό ανήκει στην Ουκρανία, και θέλετε να αφήσετε εκτός ένα μεγάλο κομμάτι; Αδύνατον. Πώς μπορεί να γίνει αυτό;”

“Πώς ονομάζεται... Bukovina.”

Ο Schulenburg κόμπιαζε και έκανε να μιλήσει, και μετά είπε, “Θα δώσω αναφορά στην κυβέρνησή μου.” Το έκανε, και ο Χίτλερ συμφώνησε.

Το Chernovitsy, που ποτέ δεν ανήκε στη Ρωσία, έγινε δικό μας και ακόμη είναι. Για την ώρα, οι Γερμανοί δεν επιδίωκαν να χαλάσουν ή να καταστρέψουν τις σχέσεις τους μαζί μας. Μας κατέλαβε χαρά και εκπλαγήκαμε με το Chernovitsy.

Μου έχουν πει αργότερα άνθρωποι που είχαν επισκεφθεί το Chernovitsy ότι εκεί υπήρχε τάξη, όμως τώρα επικρατούσε αποδιοργάνωση... Απ' ότι φάνηκε, χρησιμοποιούσαν τους Ουκρανούς για όλη τη σκληρή δουλειά όταν το Chernovitsy ήταν κομμάτι της Αυστρίας. Τώρα που ενώθηκαν μαζί μας, οι Ουκρανοί δεν ήθελαν να δουλέψουν. Έγιναν ανεξάρτητοι και όχι απλά ανίκανοι εργάτες. Δεν μπορούσαν να το κάνουν αυτό από μόνοι τους: Δεν είχαν εμπειρία στην διοίκηση, και δεν ήθελαν να μείνουν πίσω.

Η τελική συμφωνία για τα σύνορα έγινε μετά τον πόλεμο. Κάποιοι έμειναν κατάπληκτοι: Γιατί συζητούσαν για το Chernovitsy και τη Ρωσία; Δεν υπήρχε ποτέ τέτοιο ζήτημα!

Δεν ήμασταν χαζοί. Κανείς, τουλάχιστον μεταξύ των εχθρών και των υποστηρικτών μας, δε μας θεώρησε χαζούς.

(25-4-75, 30-9-81)