Ribbentrop – Molotov

(Chuev): Οι δυτικοί ανταποκριτές λένε πολλά για εσάς, αναθεματίζουν πολύ εσάς και τον Στάλιν.

Χειρότερα θα ήταν αν μας εγκωμίαζαν.

(Chuev): Λένε, “Υπάρχουν λίγοι άνθρωποι στην ιστορία, των οποίων τα ονόματα έχουν συνδεθεί με σύμφωνα συνόρων.” Έχουν κατά νου τη Γραμμή Μολότοφ – Ρίμπεντροπ. Και για ποιο λόγο οι εμπρηστικές μποτίλιες αποκαλούνταν “κοκτέιλ Μολότοφ” στον πόλεμο; Δεν είχατε καμία σχέση με αυτό;

Το σκαρφίστηκαν αυτό... ένα μείγμα. Ανέμειξα Ρώσους και Γερμανούς.

(Chuev): Θεωρείστε ως ένας από τους κυριότερους υποκινητές του πολέμου, διότι το σύμφωνό σας με τον Ρίμπεντροπ έλυσε τα χέρια του Χίτλερ...

Θα συνεχίσουν να το λένε αυτό.

(1-8-84)

(Chuev): “Ο Ρίμπεντροπ ήταν ένας καλός πωλητής σαμπάνιας”, πρόσθεσε ο Shota.

Σαφώς. Ήταν ένας έμπορος κρασιού... Οι άντρες μας έριξαν πυρά στο αεροπλάνο του όταν ήρθε να μας επισκεφθεί. Παραλίγο να τον καταρρίψουν. Δεν είχαν αντιληφθεί ποιος βρισκόταν εκεί πάνω. Ήταν ένας ισχνός, ψηλός άντρας... Οι συνομιλίες έλαβαν μέρος στο Κρεμλίνο. Εκεί ήταν που ήπιαμε σαμπάνια.

(Chuev): Έφερε τη δικιά του;

Όχι, ήταν δικό μας το κέρασμα.

(4-10-72)

Όταν υποδεχτήκαμε τον Ρίμπεντροπ, έκανε φυσικά πρόποση στον Στάλιν και σε εμένα. Γενικά ήταν ο καλύτερος φίλος μου (ο Στάλιν). (Τα μάτια του Μολότοφ έλαμψαν εκείνη τη στιγμή:) Ο Στάλιν πρότεινε αναπάντεχα, “Ας πιούμε στην υγειά του νέου αντίπαλου της Κομιντέρν, του Στάλιν!” Το είπε αυτό περιπαιχτικά, και μου έγνεψε. Είχε κάνει ένα αστείο για να δει την αντίδραση του Ρίμπεντροπ. Ο Ρίμπεντροπ έτρεξε για να τηλεφωνήσει στο Βερολίνο και έδωσε εκστασιασμένος αναφορά στον Χίτλερ. Ο Χίτλερ απάντησε, “Ο υπουργός των Εξωτερικών μου, αυτή η διάνοια!” Ο Χίτλερ ποτέ δεν κατανόησε τους Μαρξιστές.

(9-7-71)

Έπρεπε να κάνω πρόποση στον Χίτλερ, ως ηγέτη της Γερμανίας.

(Chuev): Εκεί πέρα, στη Γερμανία;

Εδώ, στο δείπνο, κάναμε πρόποση στον Στάλιν, σε εμένα και στον Χίτλερ στη μικρή μας παρεούλα. Έτσι είναι η διπλωματία.

(Ο Μολότοφ βρίσκονταν στην κεφαλή του τραπεζιού κατά τη διάρκεια μιας τελετής υποδοχής προς τιμήν του Ρίμπεντροπ. Όταν μίλησε ο Στάλιν, έκανε μια πρόποση “στον Λαϊκό Κομισάριο των σιδηροδρόμων μας, τον Lazar Kaganovich” - ο οποίος ήταν Εβραίος – και ο οποίος κάθισε στο τραπέζι μια θέση δίπλα από τον φασίστα υπουργό των Εξωτερικών. “Και ο Ρίμπεντροπ έπρεπε να πιει στην υγειά μου.” Ο Kaganovich μου είπε αυτή την ιστορία. -Chuev)

(12-3-82)

(Chuev): Λέγεται ότι εσείς και ο Στάλιν αποφασίσατε, προκειμένου να κερδίσετε την εύνοια του Χίτλερ πριν τον πόλεμο, να του παραδώσετε τις Βαλτικές Χώρες...

Αυτό δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Συνειδητοποιήσαμε πολύ καλά ότι ένα τέτοιο βήμα όχι μόνο θα αποτύγχανε να σταματήσει τον Χίτλερ, αλλά αντιθέτως θα του άνοιγε την όρεξη. Και εμείς οι ίδιοι χρειαζόμασταν χώρο.

(Chuev): Οι συντάκτες λένε ότι...

Οι συντάκτες έχουν μάλλον φιλισταϊκές απόψεις. Αυτό είναι εντελώς ανοησία. Και εμείς οι ίδιοι χρειαζόμασταν τις Βαλτικές χώρες.

(17-7-75)

(Chuev): Στη Δύση επιμένουν να γράφουν ότι υπογράφτηκε μια μυστική συμφωνία μαζί με το (Γερμανο-Σοβιετικό) σύμφωνο μη επίθεσης το 1939...

Κανένα, όπως και να 'χει.

(Chuev): Δεν υπήρξε;

Δεν υπήρξε. Όχι, αυτό είναι εξωφρενικό.

(Chuev): Μπορούμε σίγουρα να μιλήσουμε για αυτό τώρα.

Βεβαίως, δεν υπάρχει κανένα μυστικό εδώ. Κατά τη δική μου άποψη αυτές οι φήμες διασπείρονταν σκόπιμα για να βλάψουν υπολήψεις. Όχι, όχι, αυτό το ζήτημα είναι πολύ ξεκάθαρο. Δεν θα μπορούσε να έχει υπάρξει καμία τέτοια κρυφή συμφωνία. Ήμουν πολύ κοντά σε αυτή την υπόθεση, στην πραγματικότητα εγώ ήμουν ο εμπλεκόμενος σε αυτήν, και μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα προϊόν σκευωρίας.

(29-4-83)

(Chuev): Δεν ήταν αυτή η πρώτη φορά που σας έχω ρωτήσει, Μολότοφ, “Ποιο ήταν το κρυφό πρωτόκολλο που υπογράφτηκε κατά τις συνομιλίες με τον Ρίμπεντροπ το 1939;”

Δεν θυμάμαι.

(Chuev): Γράφει ο Τσόρτσιλ, ότι ο Χίτλερ δεν ήθελε να εκχωρήσει τη νότια Bukovina σε εσάς, ότι αυτό επηρέαζε έντονα τα συμφέροντα της Γερμανίας και ότι δεν αναφέρονταν αυτό στην κρυφή συμφωνία.

Καλά, καλά.

(Chuev): Και ότι ο Χίτλερ σας παρότρυνε να ενταχθείτε στην Τριπλή Συμμαχία.

Ναι το κάθαρμα. Αυτό ήταν απλά καμουφλάζ. Ένα παιχνίδι, ένα παιχνίδι, και μάλιστα άξεστο παιχνίδι.

(Chuev): Μα είπατε στον Χίτλερ ότι δεν γνωρίζατε τη γνώμη του Στάλιν για αυτό το ζήτημα. Γνωρίζατε, έτσι δεν είναι;

Φυσικά. Με τον Χίτλερ δε μπορούσα έτσι απλά να λέω τις σκέψεις μου.

(9-3-86)

(Chuev): Λέτε, Μολότοφ, ότι είναι αβάσιμες οι φήμες ότι υπήρχε μυστική επικοινωνία μεταξύ του Στάλιν και του Χίτλερ, του Μολότοφ και του Ρίμπεντροπ κατά τη διάρκεια του πολέμου, ότι μία εκ των πλευρών πρότεινε ανακωχή μετά τη μάχη της Μόσχας, και ότι ο Στάλιν τηλεφώνησε στον Χίτλερ όταν ξεκίνησε ο πόλεμος.

Αυτά είναι ανοησίες. Θα έκαναν τα πάντα για να δημιουργήσουν μπελάδες. Δεν θα λέρωνε ο Στάλιν τα χέρια του. Δεν θα είχε κάποιο όφελος από αυτό. Εγώ έπρεπε να βολιδοσκοπώ...

(31-7-72)

(Chuev): Δυτικές πηγές αναφέρουν ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου συναντηθήκατε με τον Ρίμπεντροπ στο Mogilev.

Κυκλοφορεί αυτή η ιστορία. Προφανώς το 1943 – γνωρίζω για αυτό – το αμερικανικό ραδιόφωνο μετέδωσε αυτή την ιστορία. Είναι εξωφρενικό, βεβαίως. Δε μπορώ παρά να νιώθω κατάπληξη που ακόμα τους ενδιαφέρει να μεταδίδουν τέτοια σκουπίδια, που είναι ανοησίες με πατέντα. Συνεχίζουν όμως να τα τυπώνουν.

(25-4-75)

(Chuev): Μου φαίνεται ότι ώρες ώρες ο Στάλιν σας εξανάγκαζε να βρίσκεστε υπό στενό έλεγχο.

Συνέβαινε. Ήταν ο ηγέτης και έπρεπε να πιέζει καταστάσεις. Αυτό ήταν αναπόφευκτο, και δεν υπήρχε τίποτα το ασυνήθιστο σε αυτό.

(1-5-81)

Inessa

(Chuev): Λένε ότι η Armand ήταν η ερωμένη του Λένιν.

Έτσι λένε. Γράφει ο Λένιν, “Γλυκιά, γλυκιά φίλη! Γεια σου αγαπημένη φίλη!” Θυμάμαι την Inessa Armand καλά. Δεν ήταν τύπος Ρωσίδας. Καλή κυρία. Στο δικό μου μυαλό δεν υπήρχε τίποτα το ιδιαίτερο πάνω της... Ο Λένιν της φερόταν πολύ στοργικά.

Ο Μπουχάριν μου είπε έξω απ' τα δόντια ότι ήταν το πάθος του Λένιν. Ήταν πολύ κοντινός του Λένιν, και πιθανότατα ήξερε την Inessa καλά. Θυμάμαι ότι ο Μπουχάριν κι εγώ μοιραστήκαμε ένα δωμάτιο στο Hotel European στην Πετρούπολη. Πήγαμε σε ένα συνέδριο εκεί. Ήταν όταν ακόμα ήμασταν μαζί και είχαμε διώξει τον Ζινόβιεφ από το συνέδριο, προτού στείλουμε τον Κίροφ στο Λένινγκραντ. Ο Μπουχάριν κουβέντιαζε για διάφορα πράγματα... Ήταν κεφάτος, πνευματώδης, αστειευόταν πολύ. Ένας αρχηγός των δεξιών. Είχε την ψυχή ενός αγρότη.

(Chuev): Τι κρίμα για το Μπουχάριν.

“Μπορείς να διαλέξεις να είσαι ή να μην είσαι ποιητής, αλλά πρέπει να είσαι πολίτης.” Πολύ καλοειπωμένα, εκπληκτικά λόγια. Πολλοί τα επαναλάμβαναν τότε...

Η Inessa Armand είχε έναν Γάλλο σύζυγο. Νομίζω ότι ήταν κατασκευαστής. Αυτή ζούσε στο εξωτερικό πολύ καιρό, και εκεί ήταν που τη γνώρισε ο Λένιν. Αυτή προετοίμαζε κάποια ομιλία και εξέθεσε στον Λένιν την άποψή της. Είχε κάνει κριτικές παρατηρήσεις πάνω σε μια φράση του Ένγκελς. Ο Λένιν της ξεκαθάρισε κάποια πράγματα και έγραψε: “Είμαι ενάντιος σε μια τέτοια κριτική του Ένγκελς. Έχε στο νου ότι εξετάζω με ιδιαίτερη περίσκεψη οποιαδήποτε απόπειρα κριτικής στο Μαρξ και τον Ένγκελς. Ήταν αληθινοί άνθρωποι, και υπάρχουν πολλά για να διδαχτούμε από αυτούς.” Αυτή ήταν η ουσία αυτού που έγραψε. Διόρθωσε την Armand ώστε να μην χάσει το χρόνο της. Σαν να ήταν όλο αυτό αποτέλεσμα μιας παρερμηνείας.

(27-4-73)

(Chuev): Λένε ότι η Krupskaya (σημείωση: η σύζυγος του Λένιν) επέμενε να εκδιωχθεί η Inessa Armand από τη Μόσχα...

Είναι πιθανό αυτό. Ήταν μια ασυνήθιστη κατάσταση. Ο Λένιν, για να το θέσω ωμά, είχε ερωμένη. Και η Krupskaya ήταν ένας άρρωστος άνθρωπος.

(16-2-85)

Υποχωρήσαμε μπροστά στη Δύση

Τώρα έχουμε κατεβάσει τα παντελόνια μας μπροστά στη Δύση. Απ' ότι φαίνεται ο βασικός στόχος δεν είναι η πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό αλλά η πάλη για ειρήνη. Χωρίς αμφιβολία πρέπει κάποιος να μάχεται πάντοτε για την ειρήνη. Αλλά τα λόγια και οι ευχές δεν πετυχαίνουν τίποτα: χρειάζεται ισχύς.

(30-6-76)

(Chuev): Πάρτε την Πορτογαλία, Viacheslav Mikhailovich. Ούτε καν γνωρίζουμε τι συνέβη εκεί... Μετά τον φασισμό – ο λενινισμός.

Αυτό είναι προσωρινό. Δε μπορεί να διαρκέσει πολύ. Αλλά το θεωρώ επίσης πολύ καλό. Είναι αξιοσημείωτο στην Πορτογαλία (αυτό που συνέβη). Ο Cunhal είναι ωραίος τύπος! Ολόκληρο το σύστημα του καπιταλισμού ραγίζει. Προς το παρόν δε μπορούμε να του βάλουμε χέρι. Αυτό θα συμβεί με τον καιρό. Θα υπάρξουν αποτελέσματα, αλλά όχι ευθύς αμέσως. Είναι μια μικρή χώρα, περικυκλωμένη από τον ιμπεριαλισμό.

(Chuev): Η Χιλή είχε άσχημη κατάληξη.

Έχε όμως στο μυαλό σου ότι αυτό είναι προσωρινό. Εμείς επίσης είχαμε μια ήττα το 1905, αλλά θριαμβεύσαμε το 1917. Δεν θα είχαμε νικήσει το 1917, αν δεν είχε υπάρξει το 1905. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψην. Πρέπει να είναι κατανοητό αυτό. Κάποιοι λεν, δώστε μας τη νίκη τώρα! Αν όχι, τότε δεν βγαίνει τίποτα καλό! Ας πιουν το τσαγάκι τους! Θέλουν να τους σερβίρονται τα πάντα στο πιατάκι του τσαγιού.

(Chuev): Δυστυχώς υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι άνθρωποι.

Πολλοί, και για πολύ καιρό ακόμα.

(Chuev): Αυξάνονται και σε αριθμό.

Όχι, πρέπει να κατανοείς επίσης ότι παράλληλα με αυτούς γεννιέται και το καινούριο.

(21-5-74, 28-7-76)

(Chuev): Πόσο ακόμα θα πρέπει να συνεχίζουμε τον πόλεμο στο Αφγανιστάν; Είναι ώρα να τον λήξουμε, να βρούμε κάποια λύση;

Δεν εξαρτάται από εμάς. Μην υπεραπλουστεύεις. Στο Αφγανιστάν και σε άλλες χώρες εκπαιδεύουμε ανθρώπους που μπορούν να μας βοηθήσουν στη διπλωματία. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Συνορεύουν μαζί μας και εμείς εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους μας εκεί. Είναι ένας λαός υπανάπτυκτος, αλλά μας στηρίζουν.

(Chuev): Όχι ακόμα.

Θα το κάνουν. Νομίζω ότι υπεραπλουστεύεις το ζήτημα, και είσαι ανυπόμονος. Φυσικά και οι γαιοκτήμονες και οι εύποροι αγρότες δεν είναι στο πλευρό μας, ούτε μπορούν να είναι. Αλλά δεν πρέπει να χάσουμε το Αφγανιστάν...

(4-10-85)

Ένας νέος χάρτης

Καλό είναι που οι Ρώσοι τσάροι κατέλαβαν τόση γη για εμάς με πολέμους. Αυτό κάνει την πάλη μας με τον καπιταλισμό ευκολότερη.

(14/1/75)

Η υποχρέωσή μου ως υπουργός Εξωτερικών ήταν να επεκτείνω τα σύνορα της Πατρίδας μας. Και απ' ότι φαίνεται, ο Στάλιν και εγώ ανταπεξήλθαμε σε αυτή την υποχρέωση αρκετά καλά.

(Felix Chuev: Θυμάμαι μια ιστορία που έχει ειπωθεί από τον A. Mgeladze - πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κ. Κ. Γεωργίας στα τελευταία χρόνια της ζωής του Στάλιν - που τη μεταφέρει ο Μολότοφ.

Αφορά έναν χάρτη με τα νέα σύνορα της ΕΣΣΔ που τον έφεραν μετά τον πόλεμο στην ντάτσα του Στάλιν. Ο χάρτης ήταν πολύ μικρός - σαν εκείνους για τα σχολικά βιβλία. Ο Στάλιν τον καρφίτσωσε στον τοίχο: "Για να δούμε, τι έχουμε εδώ... Όλα είναι μια χαρά στο βορρά. Η Φινλανδία μας έχει προσβάλλει οπότε μετακινήσαμε τα σύνορά μας από το Λένινγκραντ. Οι Βαλτικές Χώρες - αυτή είναι παμπάλαια ρωσική γη! Και είναι και πάλι δικές μας. Όλοι οι Λευκορώσοι ζουν μαζί τώρα, οι Ουκρανοί μαζί, οι Μολδαβοί μαζί. Και η δύση είναι εντάξει." Και ξαφνικά γύρισε προς τα ανατολικά σύνορα. "Τι έχουμε εδώ..; Οι νήσοι Kuril ανήκουν σε εμάς τώρα, το Sakhalin είναι εντελώς δικό μας - βλέπετε, μια χαρά! Και το Port Arthur δικό μας, και το Dairen δικό μας" - ο Στάλιν κίνησε την πίπα του από τη μία άκρη της Κίνας στην άλλη - " και ο Ανατολικός Κινεζικός Σιδηρόδρομος είναι δικός μας. Η Κίνα, η Μογγολία - όλα βρίσκονται σε τάξη. Όμως δε μου αρέσουν τα σύνορα ακριβώς εδώ!" είπε ο Στάλιν, δείχνοντας νότια του Καυκάσου.)

(29/11/74)

Σε αυτό το ζήτημα ομολογουμένως το παρατραβήξαμε, αλλά κάτι μαγειρεύονταν στο νότο. Πρέπει να κατανοείς ότι υπάρχουν όρια σε όλα, αλλιώς μπορείς να στραγγαλιστείς.

Το πρόβλημα των Βαλτικών Χωρών, της Ουκρανίας, της δυτικής Λευκορωσίας και της Βεσσαραβίας το λύσαμε με τον Ribbentrop το 1939. Οι Γερμανοί δέχτηκαν απρόθυμα την προσάρτηση της Λιθουανίας, της Εσθονίας και της Βεσσαραβίας από εμάς. Ένα χρόνο μετά, όταν βρέθηκα στο Βερολίνο, το Νοέμβριο του 1940, ο Χίτλερ με ρώτησε, "Ωραία, καλά, ενώνετε τους Ουκρανούς, ενώνετε τους Λευκορώσους, εντάξει, και τους Μολδαβούς, αυτό είναι λογικό, αλλά πώς θα δικαιολογήσετε τις Βαλτικές Χώρες στον υπόλοιπο κόσμο;"

Του είπα, "Θα το εξηγήσουμε."

Οι κομμουνιστές και οι λαοί των Βαλτικών Χωρών προτιμούσαν να ενωθούν με τη Σοβιετική Ένωση. Οι ηγέτες από τη μπουρζουαζία τους ήρθαν στη Μόσχα για διαπραγματεύσεις, αλλά αρνήθηκαν να υπογράψουν τέτοια συμφωνία με την ΕΣΣΔ. Τι θα έπρεπε να κάνουμε; Πρέπει να σας πω εμπιστευτικά ότι επιδίωξα μια πολύ σκληρή γραμμή. Είπα στο Λιθουανό υπουργό Εξωτερικών όταν ήρθε να μας επισκεφθεί, "Δεν θα φύγετε για την πατρίδα σας προτού υπογράψετε μια συμφωνία να ενωθείτε μαζί μας."

Ένας δημοφιλής υπουργός Πολέμου από την Εσθονία ήρθε να μας δει - έχω ξεχάσει το όνομά του. Τού είπαμε το ίδιο πράγμα. Έπρεπε να φτάσουμε σε τέτοιες ακρότητες. Και στο δικό μου μυαλό, φτάσαμε τους στόχους μας σχετικά ικανοποιητικά. Αυτό ακούγεται άξεστο όταν το λέει κανείς, αλλά στην πραγματικότητα όλα γίνονταν με πιο λεπτεπίλεπτο τρόπο.

F. Chuev: Όμως ο πρώτος θα μπορούσε να προειδοποιήσει τους άλλους.

Δεν υπήρχε διαφυγή για αυτούς. Μια χώρα πρέπει με κάποιο τρόπο να φροντίσει την ασφάλειά της. Όταν θέσαμε τους όρους μας - πρέπει να δράσεις προτού είναι πολύ αργά – αμφιταλαντεύτηκαν. Φυσικά οι κυβερνήσεις της μπουρζουαζίας δε μπορούσαν να ενωθούν με ένα σοσιαλιστικό κράτος πρόθυμα. Αλλά η διεθνής κατάσταση πίεζε την απόφασή τους. Βρέθηκαν μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων – της φασιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ρωσίας. Η κατάσταση ήταν περίπλοκη. Γι' αυτό δίσταζαν, αλλά τελικά αποφάσισαν. Και τις χρειαζόμασταν τις Βαλτικές Χώρες...

Δε μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο με την Πολωνία. Οι Πολωνοί ήταν αδιάλλακτοι. Διαπραγματευτήκαμε με τους Βρετανούς και τους Γάλλους προτού συζητήσουμε με τους Γερμανούς. Εάν η δύση είχε επιτρέψει να στείλουμε τα στρατεύματά μας στην Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία, τότε φυσικά θα τα είχαμε πάει καλύτερα. Αρνήθηκαν, έτσι έπρεπε τουλάχιστον να πάρουμε εν μέρει κάποια μέτρα: έπρεπε να κρατήσουμε τα Γερμανικά στρατεύματα σε απόσταση.

Εάν δεν είχαμε κινηθεί προς τους Γερμανούς το 1939, θα είχαν εισβάλλει σε όλη την Πολωνία ακριβώς μέχρι τα παλιά μας σύνορα. Γι' αυτό το λόγο ήρθαμε σε συμφωνία μαζί τους. Έπρεπε να συμφωνήσουν. Αυτοί πήραν την πρωτοβουλία για το σύμφωνο μη επίθεσης. Εμείς δε μπορούσαμε να υπερασπιστούμε την Πολωνία, γιατί αυτοί δεν ήθελαν να έχουν να κάνουν μαζί μας. Στο βαθμό που η Πολωνία δεν ήθελε να συνδιαλλαγεί, και ο πόλεμος κοντοζύγωνε, δώστε μας μόνο εκείνο το μέρος της Πολωνίας που πιστεύουμε ότι αδιαμφισβήτητα ανήκει στη Σοβιετική Ένωση.

Έπρεπε να προστατέψουμε και το Λένινγκραντ. Δεν εγείραμε τις ίδιες απαιτήσεις στη Φινλανδία όπως στις Βαλτικές χώρες. Μιλήσαμε μαζί τους μόνο σχετικά με την εκχώρηση από την πλευρά τους σε εμάς ενός κομματιού από την περιοχή τους κοντά στο Λένινγκραντ. Από το Viborg. Ήταν πολύ πεισματάρηδες.

Έπρεπε να συνομιλήσω εκτενώς με τον πρέσβη Paasikivi – αργότερα έγινε πρόεδρος. Μιλούσε λίγα ρωσικά, αλλά ήταν κατανοητός. Είχε πολύ καλή βιβλιοθήκη στο σπίτι του, διάβαζε Λένιν. Κατανοούσε ότι χωρίς μια συμφωνία με τη Ρωσία, η Φινλανδία θα είχε μπελάδες. Πιστεύω ότι ήθελε να επιτύχει μαζί μας μια μέση λύση, αλλά είχε πολλούς αντιπάλους.

(28-11-74)

Πόσο φιλεύσπλαχνοι ήμασταν προς την Φινλανδία! Ήμασταν έξυπνοι που δεν την προσαρτήσαμε. Όχι εξαιτίας της ίδιας της Φινλανδίας, αλλά επειδή αυτή η πληγή θα ήταν πρόσχημα για αντισοβιετική δράση.

Οι άνθρωποι είναι πολύ πεισματάρηδες εκεί, πολύ πεισματάρηδες. Ακόμη και η μειοψηφία θα ήταν επικίνδυνη εκεί.

Όμως σιγά σιγά πλέον κατοχυρώνουμε τις σχέσεις μας. Όπως και με την Αυστρία, δεν επιτύχαμε στο να κάνουμε τη Φινλανδία δημοκρατική.

Ο Χρουτσώφ παρέδωσε το Porkkala-Udd στους Φινλανδούς. Αμφιβάλλω αν θα το κάναμε εμείς αυτό.

Δεν άξιζε να κάνουμε ζημιά στις σχέσεις μας με τους Κινέζους για το Port Arthur. Και οι Κινέζοι κρατούσαν όρια, δεν ανέφεραν τα εδαφικά τους ζητήματα. Αλλά ο Χρουτσώφ πίεσε...

(28-11-74)

Ποτέ δεν αναγνωρίσαμε τη Βεσσαραβία σαν Ρουμανική. Θυμάστε πώς ήταν σκιασμένη στους χάρτες μας; Έτσι, όταν τη χρειαστήκαμε, κάλεσα τον Ρουμάνο υπουργό στην ΕΣΣΔ. Του έδωσα μια προθεσμία για την απομάκρυνση των στρατευμάτων τους, μετά την οποία θα εγκαθιστούσαμε τα δικά μας.

Chuev: Καλέσατε τον Ρουμάνο πρέσβη;

Ναι, ναι.

“Ας φτάσουμε σε κάποια συμφωνία. Ποτέ δεν αναγνωρίσαμε την Βεσσαραβία ως δική σας, και θα ήταν καλύτερο να λύσουμε αυτά τα προβλήματα τώρα.” Απάντησε αμέσως, “Πρέπει να συμβουλευτώ την κυβέρνησή μου.” Κινήθηκε αργά, όπως ήταν φυσικό. “Συμβουλευτείτε την και ελάτε πίσω με κάποια απάντηση”, είπα. Και επέστρεψε αργότερα.

Chuev: Συζητήσατε με τους Γερμανούς εάν θα ήταν για εσάς εμπόδιο για την Βεσσαραβία;

Φτάσαμε σε συμφωνία όταν ο Ribbentrop μας επισκέφθηκε. Την ίδια στιγμή συζητούσαμε ευθέως με την Ρουμανία. Είχαμε επαφές εκεί.

Ο Χίτλερ τους είπε: “Δώστε την τους, θα σας την επιστρέψω σύντομα!” Έπαιρναν έναυσμα από αυτόν συνεχώς... Δεν γνώριζα καλή γεωγραφία την περίοδο της επίσκεψης του Ribbentrop. Δεν γνώριζα την γεωγραφία των συνόρων μεταξύ Ρωσίας, Γερμανίας και Αυστροουγγαρίας. Απαίτησα να τραβήξουμε τα σύνορα έτσι ώστε το Chernovitsy να έρθει σε εμάς. Οι Γερμανοί μου είπαν, “Μα ποτέ δεν είχατε το Chernovitsy, ανήκε πάντοτε στην Αυστρία. Πώς μπορείτε να το απαιτείτε;”

“Οι Ουκρανοί το απαιτούν! Ουκρανοί ζουν εκεί, αυτοί μας είπαν να το ζητήσουμε!”

“Μα ποτέ δεν ήταν ρωσικό, ήταν πάντοτε κομμάτι της Αυστρίας και μετά της Ρουμανίας!” Αυτό το είπε ο Friedrich von der Schulenburg, ο Γερμανός πρεσβευτής στη Μόσχα.

“Ναι, αλλά οι Ουκρανοί πρέπει να ενωθούν!”

“Δεν υπάρχουν εκεί αρκετοί Ουκρανοί... Ας μην συζητήσουμε αυτό το ζήτημα!”

“Πρέπει να πάρουμε κάποια απόφαση. Και οι Ουκρανοί βρίσκονται τώρα και στην υπέρ-καρπάθια Ουκρανία, και σε μια περιοχή στα ανατολικά, όλο αυτό ανήκει στην Ουκρανία, και θέλετε να αφήσετε εκτός ένα μεγάλο κομμάτι; Αδύνατον. Πώς μπορεί να γίνει αυτό;”

“Πώς ονομάζεται... Bukovina.”

Ο Schulenburg κόμπιαζε και έκανε να μιλήσει, και μετά είπε, “Θα δώσω αναφορά στην κυβέρνησή μου.” Το έκανε, και ο Χίτλερ συμφώνησε.

Το Chernovitsy, που ποτέ δεν ανήκε στη Ρωσία, έγινε δικό μας και ακόμη είναι. Για την ώρα, οι Γερμανοί δεν επιδίωκαν να χαλάσουν ή να καταστρέψουν τις σχέσεις τους μαζί μας. Μας κατέλαβε χαρά και εκπλαγήκαμε με το Chernovitsy.

Μου έχουν πει αργότερα άνθρωποι που είχαν επισκεφθεί το Chernovitsy ότι εκεί υπήρχε τάξη, όμως τώρα επικρατούσε αποδιοργάνωση... Απ' ότι φάνηκε, χρησιμοποιούσαν τους Ουκρανούς για όλη τη σκληρή δουλειά όταν το Chernovitsy ήταν κομμάτι της Αυστρίας. Τώρα που ενώθηκαν μαζί μας, οι Ουκρανοί δεν ήθελαν να δουλέψουν. Έγιναν ανεξάρτητοι και όχι απλά ανίκανοι εργάτες. Δεν μπορούσαν να το κάνουν αυτό από μόνοι τους: Δεν είχαν εμπειρία στην διοίκηση, και δεν ήθελαν να μείνουν πίσω.

Η τελική συμφωνία για τα σύνορα έγινε μετά τον πόλεμο. Κάποιοι έμειναν κατάπληκτοι: Γιατί συζητούσαν για το Chernovitsy και τη Ρωσία; Δεν υπήρχε ποτέ τέτοιο ζήτημα!

Δεν ήμασταν χαζοί. Κανείς, τουλάχιστον μεταξύ των εχθρών και των υποστηρικτών μας, δε μας θεώρησε χαζούς.

(25-4-75, 30-9-81)